Saraybosna Gezilecek Yerler

Saraybosna, Balkanlar’ın kalbinde hem tarih hem de gündelik hayatın iç içe geçtiği, yürüyerek keşfetmesi en keyifli şehirlerden biri. Bir yanda Osmanlı’dan kalan hanlar, camiler ve çarşı kültürü; öte yanda Avusturya-Macaristan döneminin geniş bulvarları, katedralleri ve kafeleri… Üstelik 1990’ların savaşının bıraktığı izler de şehrin hafızasında canlı duruyor. Bu yüzden Saraybosna’da gezilecek yerler listesi yalnız “güzel manzara”dan ibaret değil; aynı zamanda bir kültür, inanç ve dayanıklılık hikâyesi. Aşağıda, şehri ilk kez ziyaret edenler için de tekrar gelenler için de dolu dolu bir Saraybosna rotasını anlatıyorum.

1) Başçarşı (Baščaršija) ve Sebilj Meydanı

Saraybosna denince akla ilk gelen yer eski şehir bölgesi olan Başçarşı. 15. yüzyılda kurulan bu Osmanlı çarşısı, dar taş sokakları, el işi dükkânları, bakırcıları, kahvecileri ve lokantalarıyla hâlâ şehrin en canlı noktası. Çarşının kalbinde yer alan Sebilj ise ahşap yapısıyla şehrin simgesi sayılıyor; 18. yüzyıldan beri burada ve en çok fotoğraflanan yerlerden biri. Başçarşı’da gezinirken bir anda kendinizi Kapalıçarşı benzeri bir atmosferin içinde bulursunuz; birkaç sokak ilerleyince de Avusturya döneminin daha “Avrupai” cepheleri başlar. Bu geçiş, Saraybosna’nın ruhunu en iyi anlatan detaylardan.

Başçarşı’da yapılacaklar:

• Bakırcılar sokağında el yapımı cezvelere, tepsilere göz atmak

• Boşnak böreği ya da cevapi molası vermek

• Geleneksel Boşnak kahvesini küçük fincanlarda denemek

• Akşamüstü sokakların ışıklarla canlandığı saatlerde tekrar turlamak

2) Gazi Hüsrev Bey Külliyesi

Başçarşı içinde yer alan Gazi Hüsrev Bey Camii, Saraybosna’daki Osmanlı mirasının en önemli yapısı. 1530’larda tamamlanan cami, klasik Osmanlı mimarisinin Balkanlar’daki en güçlü örneklerinden biri kabul ediliyor. Külliyede caminin yanında medrese, kütüphane, şadırvan ve türbe gibi bölümler de var. İçeri girdiğinizde şehrin kalabalığı bir anda kesilir ve çok sakin bir avluya geçersiniz; bu da gezinin temposunu güzel dengeler.

3) Ferhadiye Caddesi ve “Doğu-Batı” geçişi

Başçarşı’dan yürüyerek Ferhadiye Caddesine çıktığınızda mimari bir kırılma yaşarsınız. Cadde boyunca Osmanlı dokusu yavaş yavaş Avusturya-Macaristan döneminin taş binalarına dönüşür. Yerde “Sarajevo Meeting of Cultures” adı verilen bir çizgi, doğu ve batı kültürlerinin sembolik buluşmasını gösterir. Saraybosna’nın çok kültürlü karakterini anlamak için bu caddeyi baştan sona yürümek şart.

4) Latin Köprüsü ve 1914’ün izleri

Miljacka Nehri üzerindeki Latin Köprüsü, sadece güzel bir yürüyüş noktası değil; dünya tarihinin dönüm anlarından birine tanıklık etmiş bir yer. 1914’te Avusturya Veliahtı Franz Ferdinand’ın burada suikasta uğraması I. Dünya Savaşı’nın fitilini ateşleyen olay olarak bilinir. Köprü çevresinde küçük müzeler ve bilgi panoları var; hem fotoğraf için hem de tarihle yüzleşmek için uğrayın.

5) Vijecnica (Belediye Binası / Ulusal Kütüphane)

Nehir kıyısındaki görkemli Vijecnica, Saraybosna’nın en zarif yapılarından. Neo-Mağribi üsluptaki bina Avusturya-Macaristan döneminde belediye binası olarak yapılmış, sonrasında ulusal kütüphane olmuş. Savaş sırasında ağır hasar görse de restore edilerek tekrar ayağa kaldırıldı. İçindeki vitraylar, geniş merdiven boşlukları ve sarı-kırmızı tonlu süslemeler gerçekten etkileyici. Gün batımında dış cephesi ayrı güzel, gece ışıklandırması ayrı güzel.

6) Dört İnanç Bölgesi: Katedral, Ortodoks Kilisesi ve Sinagog

Saraybosna’nın belki de en özel yanı, birkaç yüz metre içinde cami, Katolik katedrali, Ortodoks kilisesi ve sinagogun yan yana bulunması. Bu alan, şehrin yüzyıllardır süren çok inançlı yapısını gösterir.

• Kutsal Kalp Katedrali (Sacred Heart Cathedral): Ferhadiye’nin yakınında, neo-gotik mimarisiyle dikkat çeker.

• Doğuş Katedrali (Orthodox Cathedral): Büyük kubbesi ve ikonalarıyla farklı bir atmosfer sunar.

• Saraybosna Sinagogu ve Yahudi Mirası: Şehirdeki Sefarad kültürünün izlerini görmek için kıymetli bir durak.

7) Savaş Hafızası: Umut Tüneli (Tunnel of Hope)

1992-1996 kuşatması Saraybosna’nın yakın tarihindeki en ağır sayfalardan biri. Umut Tüneli, kuşatma sırasında şehri dış dünyaya bağlayan tek yaşam hattıydı. Bugün tünelin bir kısmı müze olarak gezilebiliyor; kazı sürecini, günlük yaşamın nasıl sürdürüldüğünü anlatan belgeler, eşyalar ve kısa bir tünel yürüyüşü deneyimi var. Ziyaret, şehrin direncini anlamak için çok etkileyici.

8) Svrzo Evi ve Osmanlı Saray Yaşamı

Başçarşı’nın biraz yukarısındaki Svrzo Evi, geleneksel Boşnak-Osmanlı konut mimarisini görmek için harika bir yer. Avlulu yapı, harem-selamlık ayrımı, ahşap işçiliği ve gündelik hayata dair küçük detaylarıyla zamanda geri gitmiş gibi hissettiriyor. Kalabalık çarşı turundan sonra burası daha sakin bir mola noktası.

9) Sarajevo Roses, Sniper Alley ve War Childhood Museum

Şehir merkezinde yürürken yerde kırmızı reçineyle doldurulmuş bazı çukur izleri görürsünüz; bunlar “Sarajevo Roses” diye bilinen, savaşta havan/top mermilerinin düştüğü noktaların anısı. Ana arterlerden biri olan “Sniper Alley” (Zmaja od Bosne Caddesi) ise kuşatma döneminin sembol yollarından. Bu temayı daha insani bir perspektifle görmek isterseniz War Childhood Museum (Savaş Çocukluğu Müzesi) mutlaka uğranacak bir yer; savaşın çocuklar üzerindeki etkisini kişisel hikâyelerle anlatıyor.

10) Trebević Dağı ve Teleferik

Şehrin hemen arkasında yükselen Trebević Dağı, doğaya kaçmak için en kolay seçenek. Merkezden kalkan teleferikle kısa sürede yukarı çıkıp orman yürüyüşleri yapabilir, Saraybosna manzarasını tepeden izleyebilirsiniz. Eski olimpiyat bob kızağı pisti de dağın ilginç duraklarından; grafitilerle kaplı beton hat, hem fotoğraf hem de tarih meraklıları için çekici.

11) Sarı ve Beyaz Tabya (Yellow/White Fortress)

Saraybosna’nın en iyi şehir panoraması için iki klasik nokta var:

• Sarı Tabya (Žuta Tabija): Gün batımında şehrin turuncu ışığa büründüğü anı izlemek efsane olur.

• Beyaz Tabya (Bijela Tabija): Biraz daha yüksekte, daha sakin bir seyir noktası.
  Her ikisi de yürüyüşle veya kısa taksiyle çıkılabilir.

12) Vrelo Bosne ve Ilidža

Bir gününüzü şehir dışına ayırmak isterseniz, Ilidža tarafındaki Vrelo Bosne (Bosna Nehri’nin kaynağı) doğa sevenler için birebir. Yürüyüş yolları, ahşap köprüler ve yeşillik içindeki su gözeleriyle serin bir kaçış sunar. Yazın bile ferah bir havası olur.

Kısa pratik öneriler

• Şehir yürünebilir: Merkezde çoğu yere yürüyerek gidebilirsiniz; rahat ayakkabı şart.

• Müze ve savaş alanlarında saygı: Fotoğraf çekmeden önce ortamın hassasiyetini hatırlayın.

• Lezzetleri deneyin: Cevapi, börek, begova çorbası ve Boşnak kahvesi Saraybosna ruhunun parçası.

Saraybosna’da gezilecek yerler aslında bir listenin ötesinde: şehrin sokaklarında yürürken farklı çağların, kültürlerin ve hikâyelerin birbirine değdiğini görüyorsunuz. Sabah Başçarşı’da Osmanlı havasını soluyup öğleden sonra Avrupai bir kafede oturmak; akşamüstü tabyadan gün batımını izleyip ertesi gün Umut Tüneli’nde yakın tarihle yüzleşmek… Bu çeşitlilik, Saraybosna’yı sadece “güzel bir şehir” değil, aynı zamanda insanı dönüştüren bir seyahat deneyimi yapıyor.